Relacja wydarzenia w linku, a poniżej skopiowana ze strony Stowarzyszenia Absolwentów Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Na kolejnym, tradycyjnym już, czwartkowym wydarzeniu w ramach cyklu „Poszukiwanie prawdy i służba społeczeństwu – spotkania z uczonymi” gośćmi Stowarzyszenia Absolwentów UJ 20 lutego 2025 roku byli: Pani Agnieszka Gazda-Grzesiak oraz prof. dr hab. n. med. Andrzej Cechnicki. Tematem spotkania była historia krakowskiej psychiatrii, którą przedstawił prof. Andrzej Cechnicki w wykładzie „50 lat psychiatrii środowiskowej w Krakowie pod patronatem Profesora Antoniego Kępińskiego. Wśród wielu słuchaczy zasiedli, m.in. serdecznie witani przez prof. Piotra Laidlera: prof. Barbara Bilińska, która jest wiceprezesem Oddziału PAN w Krakowie, i członkinią czynną PAU oraz prof. Jacek Popiel - Rektor UJ poprzedniej kadencji.
Prezes SAUJ, prof. Piotr Laidler przedstawił dzisiejszego wykładowcę: prof. Andrzej Cechnicki, warszawiak z pochodzenia a dzisiejszy krakowianin, ukończył Krakowską Akademię Medyczną. Jest profesorem nauk medycznych, psychiatrą i psychoterapeutą. Jest twórcą i koordynatorem krakowskiego, kompleksowego, zintegrowanego systemu leczenia i rehabilitacji osób chorujących na schizofrenię i ich rodzin. Jest profesorem w Katedrze Psychiatrii na Wydziale Lekarskim Collegium Medicum UJ. Prof. Andrzej Cechnicki jest członkiem Prezydium Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, współzałożycielem i Wiceprzewodniczącym Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Psychiatrii i Opieki Środowiskowej. Jest pasjonatem, który poświęcił się pracy na rzecz leczenia osób chorujących psychicznie i ich rodzin. Przez wiele lat pełnił funkcję ogólnopolskiego koordynatora programu działań przeciwko wykluczeniu społecznemu osób chorych na schizofrenię. Program ten jest realizowany przez Polskie Towarzystwo Psychiatryczne we współpracy ze Światową Organizacją Zdrowia. Profesor był współtwórcą i Przewodniczącym Zarządu Sekcji Psychiatrii Środowiskowej i Rehabilitacji Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Obecnie jest Przewodniczącym Rady Naukowej tej Sekcji. Dzięki Jego inicjatywie i pracy, w Krakowie powstało Stowarzyszenie „Otwórzcie Drzwi”, które zrzesza osoby po kryzysach psychicznych oraz pracowników i sympatyków psychiatrii środowiskowej oraz Stowarzyszenia Rodzin „Zdrowie Psychiczne”. Profesor Andrzej Cechnicki był także twórcą programu integracji zawodowej osób chorujących na choroby psychiczne. W programie tym powstała restauracja i pensjonat „U Pana Cogito” mieszczące się w KrakowieDębnikach, przy ulicy Bałuckiego 6. W „U Pana Cogito” znakomitą większością pracowników są osoby chorujące na schizofrenię. Nie sposób jest wymienić wszystkie organizacje, instytucje i programy, dla których pracuje prof. Andrzej Cechnicki.
Na wstępie swojego wystąpienia, prof. Andrzej Cechnicki zaznaczył, że Jego życie zawodowe i pozycję naukową ukształtowała Krakowska Akademia Medyczna, w której profesorowie byli nie tylko nauczającymi mistrzami ale również przyjaciółmi. Klimat i atmosfera pracy naukowej były tam wyjątkowe i niepowtarzalne.
Profesor przypomniał dwie maksymy profesora Antoniego Kępińskiego, które wydają się być oczywiste, lecz w medycynie one już takie nie są. Pierwszą z nich jest „pierwszeństwo człowieka przed jego chorobą”. Wierność tej maksymie w psychiatrii zmienia ją w medycynę relacyjną, która bierze pod uwagę historię życia człowieka a nie tylko objawy choroby. Pacjent nie jest chorobą, jest osobą, wyraźnie podkreślił prof. Andrzej Cechnicki.
Drugą myślą prof. Kępińskiego, która stała się mottem dzisiejszego działania zespołu prof. Andrzeja Cechnickiego jest to, że zespół „wędruje z pacjentem do wspólnego świata”. Oznacza to konieczność budowania więzi, wspólnoty lekarza z pacjentem.
Obie maksymy prof. Antoniego Kępińskiego są podstawą współczesnej psychiatrii środowiskowej. Opiera się ona na kompleksowym, wielowątkowym działaniu i współpracy ze środowiskiem, w którym funkcjonuje i lekarz i pacjent. W porozumieniu z lokalną społecznością, a także z samorządem społecznym. W takim środowisku, dla realizacji tego programu terapeutycznego powstała w Krakowie cała sieć edukacyjna, profilaktyka, diagnostyka, leczenie, rehabilitacja. Instytucje ośrodki i grupy wsparcia. Dzięki temu chorzy mogli odzyskać swoją podmiotowość i brać udział w życiu wspólnoty. Jak stwierdził prof. Andrzej Cechnicki, taki sposób działania, oparty na wartościach sprawia, że „jesteśmy poza jak najlepszą tabletką”, choć uwzględniamy jej ważną role w leczeniu.
W Polsce, na szczęście, mamy jeden z najlepszych w Europie Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego. Prace ośrodka krakowskiego były inspiracją dla innych ośrodków w Polsce, były także podstawą do sformułowania Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Choć psychiatria jest ciągle rozwijana, to opiera się na wartościach, które nie podlegają dyskusji. Są to: podmiotowość pacjenta, odpowiedzialność za leczenie, wzajemny szacunek, wolność wyboru i solidarność.
Zmieniła się generalnie perspektywa na jakiej rozwinęła się i rozwija nadal psychiatria środowiskowa. Punktem centralnym działań nie jest choroba, lecz wychodzenie z choroby i szanse jakie pojawiają się w procesie zdrowienia. Pacjenci często artykułują swoje przekonania o tym, że chcą mieć decydujący wpływ na swoje życie, znaleźć sens i wskazać cel działań. To, jak stwierdził prof. Andrzej Cechnicki, oznacza zdrowienie.
Pacjenci tym samym mają współudział w leczeniu - lekarz nie tylko wypisuje recepty, lecz rozmawia, inspiruje, wskazuje, stwarza warunki do wychodzenia z choroby. Służą temu instytucje, organizacje, stowarzyszenia, tworzone i absorbowane przez społeczność, pracujące na rzecz wspólnej idei. W Krakowie, (głównie z inspiracji i dzięki działaniom prof. Andrzeja Cechnickiego*) stworzono sieć organizacji pozarządowych, rodzin, pacjentów, profesjonalistów. Włączono w nią Katedrę Psychiatrii, Uniwersytet Jagielloński i Szpital Uniwersytecki. Podpisane zostały stosowne umowy o współpracy przy realizacji wspólnych zadań. Powstał dzięki temu zintegrowany system opieki nad osobami chorującymi w Krakowie. Działania odbywają się w różnych, czasem zaskakujących miejscach; w małym antykwariacie, w Centrum Kultury Żydowskiej, w Pałacu Sztuki, czasem na krakowskim Rynku. System jest po prostu częścią Krakowa. Powstały Pensjonat „U Pana Cogito” wpisał się na stałe w mapę tego miasta. Przyjął od lat ponad 70 tys. gości rocznie, pracuje tam 27 osób. Pacjenci prowadzą szkolenia, a także wykłady i konferencje. Wszystkie działania nie tylko integrują środowisko medyczne i pacjentów ale także najszerzej rozumianą społeczność Krakowa. Restauracja Cogito, w której obsługą gości zajmują się osoby mające za sobą rozmaite kryzysy psychiczne cieszy się powodzeniem i ma stałych klientów, którzy być może nawet nie wiedzą, że są elementami krakowskiego systemu opieki. W Pałacu Krzysztofory powstała, prowadzona przez Stowarzyszenie Rodzin „Zdrowie Psychicznie” kawiarnia „Zakręcony Pan Cogito”, w której kelnerki i kelnerzy są także osobami „po przejściach”. System wkroczył na krakowski Rynek. Za realizację dzieła prof. Antoniego Kępińskiego w programie „Żyć, mieszkać, pracować i leczyć się w lokalnej społeczności, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Psychiatrii i Opieki Środowiskowej otrzymało nagrodę „Pro Publico Bono”.
Prof. Andrzej Cechnicki podkreślił, że wszelkie działania, a więc m. in. wystawy malarskie, wystąpienia poetyckie, edukacja w Krakowie, Polsce i Europie, prowadzone są wspólnie – lekarze, asystenci zdrowienia, wolontariusze, członkowie rodzin i przyjaciele. Są to zawsze działania zespołowe, które mają, np. w przypadku działań edukacyjnych niekwestionowaną wiarygodność właśnie przez obecność pacjentów. To tzw. edukacja „z pierwszej ręki”.
Prof. Andrzej Cechnicki zaprosił następnie do zabrania głosu mgr Agnieszkę Gazdę-Grzesiak - psycholożkę i asystentkę zdrowienia z Krakowskiej Akademii Zdrowienia i Kliniki Psychiatrii Szpitala Uniwersyteckiego.
Przed wystąpieniem Agnieszki Gazdy–Grzesiak, na chwilę głos zabrał prof. Piotr Laidler. Podzielił się ze słuchaczami swoimi własnymi doświadczeniami. Bowiem będąc Prorektorem UJ ds. Collegium Medicum przyjmował delegację z UCLA (University of California at Los Angeles) z Kalifornii. W porozumieniu z prof. Andrzejem Cechnickim, delegacja zwiedziła pensjonat „U Pana Cogito” i została zaproszona do wspomnianej powyżej restauracji. Po zapoznaniu się z, przede wszystkim, przeznaczeniem tych obiektów dla chorych w remisji, amerykańscy lekarze byli szalenie zdumieni i zaskoczeni poziomem organizacji i działań skierowanych do chorych. Istnienie działającego systemu obejmującego w zasadzie całą społeczność Krakowa było dla nich wprost niepojęte. Od tamtego dnia wszystkie delegacje odwiedzające Collegium Medicum UJ były prowadzone na Dębniki do „Pana Cogito”. U wszystkich gości wizyta wywoływała zachwyt i pozostawiała niezatarte wrażenie, czemu jak stwierdził prof. Piotr Laidler dawali wyraz w późniejszych rozmowach.
Głos zabrała Pani Agnieszka. Przedstawiła funkcje i rolę asystenta zdrowienia w procesie powrotu do zdrowia oraz znaczenie, dla osób z doświadczeniem zaburzeń psychicznych, szeroko rozumianego wsparcia środowiska społecznego. To nowa rola we współczesnej psychiatrii. Niezwykle wysoko ceniona przez chorych i profesjonalistów. Zadaniem asystenta zdrowienia jest towarzyszenie pacjentom, wspieranie ich, dzielenie się własnym doświadczeniem z kryzysu psychicznego i zdrowienia. Pani Agnieszka wyjaśniła jakie wymagania stawiane są osobom, aby zostać takimi asystentami. Otóż muszą: mieć doświadczenie własnego kryzysu psychicznego, przebyć terapię i wykonać pracę własną, polegającą m.in. na zrozumieniu swoich przeżyć (ich „przepracowaniu”), a także muszą umieć mówić o swoich doświadczeniach związanych z chorobą i procesem zdrowienia.
Stowarzyszenie „Otwórzcie Drzwi”, w ramach którego działa Pani Agnieszka Gazda-Grzesiak istnieje w Krakowie od dwudziestu lat i zrzesza osoby po przebytym kryzysie psychicznym. Działania Stowarzyszenia mają na celu pomóc zdrowieć osobom w kryzysie. Stowarzyszenie to jest częścią Konsorcjum im. Prof. Antoniego Kępińskiego, składającego się także z Katedry Psychiatrii UJ CM, Szpitala Uniwersyteckiego, Stowarzyszenia Rodzin „Zdrowie Psychiczne” i Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Psychiatrii i Opieki Środowiskowej i Stowarzyszenia Pacjentów „Otwórzcie Drzwi”.
Podstawowym zadaniem Konsorcjum jest szeroko pojęta edukacja. Zadanie to realizowane jest na wiele sposobów; przez publikacje we wszystkich dostępnych mediach, wystąpienia publiczne, a także udział w demonstracjach solidarnościowych i działalność wydawniczą. Prowadzone są też badania naukowe. Działalność tego Konsorcjum jest ucieleśnieniem idei prof. Antoniego Kępińskiego. Sieć wsparcia, wpisana na stałe w społeczne środowisko Krakowa dająca realną szansę na powrót chorych do zdrowia i znalezienie własnego, bezpiecznego miejsca w lokalnej społeczności, jest prawdziwą rewolucją w psychiatrii.
Na zakończenie spotkania, zebrani obejrzeli 15-to minutowy film poświęcony projektowi „ U Pana Cogito”, nakręcony w 15. rocznicę powstania na Dębnikach pensjonatu i restauracji, będących mocnymi ogniwami sieci wsparcia.
Należy dodać, że wykładowi prof. Andrzeja Cechnickiego towarzyszyła niezwykle bogata prezentacja zdjęć, wyników badań i wniosków z nich płynących. Sprawiło, iż przekaz był nie tylko niezwykle ciekawy i przejrzysty, ale również bardzo atrakcyjny.
